Circulaire economie moet meer zijn dan een hobby (copy)

Europa wil net als Nederland een circulaire economie worden, waarin duurzame producten de norm zijn. Als onderdeel van de Europese Green Deal werd dan ook een actieplan opgesteld om dit voor elkaar te krijgen, waarbij veel politici enthousiast reageerden. Want circulaire economie is een thema dat niet alleen links enthousiast maakt, maar ook partijen als de V VD. Waarschijnlijk omdat het woordje ‘economie’ erin zit, maar ook omdat grondstofschaarste een steeds grotere economische en geopolitieke uitdaging wordt. Want een circulaire economie gaat niet alleen om minder afval, maar ook om voldoende grondstoffen voor nieuwe producten. Afval is immers grondstof. 

Dit is geen theoretisch of toekomstig probleem. Europa is sterk afhankelijk van zeldzame aarden en cruciale metalen uit China – bijvoorbeeld voor het produceren van elektrische auto’s, waterstof infrastructuur en duurzame energie. En dus hangen onze macht in de wereld en de toekomst van onze klimaatactie en de economie sterk samen met circulariteit. Wat we recyclen, hoeven we niet te importeren. 

Wie de uitdagingen kent zal dus enthousiaste stemming verwacht hebben toen de Europese Commissie vorig jaar een eerste pakket wetgeving presenteerde. Daarin moet de hoeveelheid verpakkingsafval omlaag en komen er nieuwe regels voor het duurzaam ontwerpen van producten. Zodat ze efficiënter zijn, maar ook beter repareer- en recyclebaar. Op zichzelf heel goede initiatieven, die echt een verschil gaan maken in de hoeveelheid afval en de manier waarop bedrijven en consumenten daarmee omgaan. 

Helaas is de politieke werkelijkheid weerbarstiger. Nu de wetgeving voorligt in het parlement en bij de EU-landen, wordt het pijnlijk duidelijk hoe velen circulaire economie nog zien als een linkse hobby. Meer regels voor afvalbeleid en het recyclen van verpakkingen zou betutteling zijn. Zodra circulaire economie meer wordt dan nieuwe bedrijfsmodellen of goede voornemens, komt er een lobby op gang die de belangen van de gevestigde lineaire economie beschermt. Het illustreert niet alleen dat de circulaire economie voor velen gezien wordt als afvalbeleid, maar ook dat de nodige verandering ernstig wordt onderschat. 

Neem plastic. Allereerst moeten we dat minder gaan gebruiken voor verpakkingen, want nog altijd neemt de plasticberg toe. Daarnaast moeten we het gebruikte plastic inzamelen en recyclen om daarna opnieuw te gebruiken. Tot zover zijn veel politici het eens. Maar omdat er reststromen door elkaar worden gebruikt is het recyclaat vaak van lage kwaliteit. Ook is het soms duurder om gerecyclede materialen te gebruiken, waardoor het te weinig gebeurt. Wie de cirkel dus écht rond wil maken, moet ook het gebruik van gerecycled plastic verplichten en het ontwerp van nieuwe producten laten standaardiseren. 

Europa moet daarom verder durven gaan dan afval- en productbeleid, maar beleid gaan maken voor een hele keten of sector. Afgelopen jaar werd daar de eerste stap in gezet via nieuwe batterijenwetgeving, waarin voor elke stap – van productie tot afvalverwerking – eisen zijn vastgelegd. Door duurzaamheidseisen voor batterijen wordt er een markt gecreeerd voor gerecyclede grondstoffen. Zulk beleid is ook te maken voor andere grote materiaalstromen, zoals staal voor auto’s of bouwmaterialen. Maar ook de chemie kan afvalstromen gaan gebruiken. Zo wordt circulaire economie meer dan afvalbeleid: het wordt marktordening, of zelfs industriepolitiek.

In een wereld waar productieketens steeds vaker kampen met onzekerheid, waar de Europese industrie te maken heeft met internationale concurrentie en klimaatbeleid versneld moet worden, is circulaire economie geen linkse hobby maar een overlevingsstrategie. Met de Europese verkiezingen in aantocht en een nieuwe Commissie, ligt er meer dan ooit een kans om er een succes van te maken.